Duimbasisartrose (CMC-1 artrose)

Meerdere malen per week krijg ik van patiënten die zijn gediagnosticeerd met duimbasisartrose de vraag: ‘Gaat de artrose in mijn duim nog over?’ Ik, als hand-ergotherapeut werkzaam bij Xpert Handtherapie, wil u graag vertellen waarom duimbasisartrose (ook wel CMC-1 artrose genoemd) geen enkelvoudige diagnose is. Hoe ik patiënten met deze diagnose conservatief, zonder operatie, behandel. En waarom u handtherapie kan starten bij Xpert Handtherapie wanneer u artrose in de duim heeft.

Tekst: Marijn Hoogma

Terugkomend op de vraag of artrose in de duim overgaat, schud ik mijn hoofd. Om gelijk met de deur in huis te vallen, artrose gaat nooit meer over. Maar het kraakbeen wat er nog zit kan wel worden bespaard. Op zo’n moment zie ik de patiënt nadenken en tegelijkertijd lijkt de patiënt teleurgesteld te zijn. ‘Is het duidelijk voor u wat uw diagnose precies inhoudt?’ Veel patiënten antwoorden met: ‘Het enige wat ik weet is dat het met slijtage te maken heeft.’ Als hand-ergotherapeut vind ik het belangrijk om stil te staan en de tijd te nemen voor het uitleggen van de diagnose. Anders blijft de patiënt mogelijk met vragen en onzekerheden zitten. Om de diagnose uit te leggen, laat ik altijd een afbeelding zien met daarbij uitleg over wat de afbeelding toont.

U ziet hier twee botten. Bij een gezond gewricht ziet u dat er tussen de twee botten een laag kraakbeen zit, wat ervoor zorgt dat de botten soepel over elkaar heen glijden. Bij een gewricht met artrose ziet u dat er tussen de twee botten minder of geen kraakbeen meer tussen zit. Dit zorgt ervoor dat de botten over elkaar heen gaan schuren. Dit is te vergelijken met een fietsketting die geen olie meer heeft. Dan kunt u zich een voorstelling maken waardoor de pijn wordt veroorzaakt bij patiënten met duimbasisartrose. Daarnaast kunnen er ook ontstekingsverschijnselen optreden bij artrose.

Wat kunt u dan voor mij betekenen als hand-ergotherapeut als het toch niet meer overgaat?’; Pijnvermindering en het geven van handvatten. Door middel van spalktherapie met de juiste duimboog, adviezen omtrent het geven van gewricht beschermende principes, zoals het afwisselen van rust en activiteit en het voorkomen van onverwachte bewegingen en belasting en belastbaarheid. Met als doel het kraakbeen beschermen en de pijn verminderen. In de spalk wordt de duim in de juiste duimboog gezet, wat ervoor zorgt dat de duim in de juiste stand staat en de benodigde rust krijgt. ‘Maar krijg ik dan een brace?’. Veel patiënten denken dat een brace en een spalk hetzelfde zijn, maar dat is niet zo. Een brace komt uit de fabriek en is niet op maat gemaakt, een spalk is wel op maat gemaakt. De spalk wordt gemaakt van thermoplastisch plastic wat in een waterbak van 80 graden wordt verwarmd. Hierdoor kan de spalk worden gevormd naar de hand en de duim van de patiënt, om zo de juiste duimboog te creëren in de spalk.

Nu hoor ik u denken, wat is een juiste duimboog. Dit laat ik altijd zien aan de hand van een afbeelding. Op de afbeelding is de juiste duimboog te zien, waarbij de duim steunt op de wijsvinger. Door de duimboog te hanteren wordt de kracht verdeeld over de drie gewrichten met als gevolg dat het gewicht niet alleen op de duimbasis wordt uitgeoefend. In samenwerking met de hand-fysiotherapeut, waarbij mijn collega het duimprogramma, onder andere de juiste duimboog introduceert en doorneemt met de patiënt, past de handergotherapeut het duimprogramma toe tijdens de dagelijkse activiteiten van de patiënt. Hierdoor wordt de belasting over de duim meer verdeeld tijdens dagelijkse activiteiten.

Het verschil tussen een hand-fysiotherapeut- en ergotherapeut is dat de hand-fysiotherapeut zich richt op het stoornis- en functieniveau, zoals het vergroten van de coördinatie en kracht van de duim. De hand-ergotherapeut richt zich op het activiteiten- en participatieniveau met of zonder spalk- of bracetherapie. Onder het activiteitenniveau wordt onder andere verstaan welke activiteiten de patiënt zelf uitvoert en welke activiteiten de patiënt weer zelfstandig wil kunnen uitvoeren. Onder het participatieniveau wordt verstaan dat door een activiteit, zoals werken weer zelfstandig uit te kunnen voeren, kan de patiënt weer deelnemen aan de maatschappij.

Telkens besef ik mij weer als hand-ergotherapeut hoe belangrijk het is om de dagelijkse activiteiten van de patiënt in kaart te brengen. Hierdoor kan er functioneel worden geoefend, wat ervoor zorgt dat de patiënt de activiteiten weer zo zelfstandig mogelijk en met zo min mogelijk pijnklachten kan uitvoeren.

Door de opmerkingen van patiënten word ik hier telkens aan herinnerd:

‘In totaal heb ik vier jaar veel pijn gehad in mijn duim. Tegen de vele pijnklachten slikte ik al jaren medicatie. Maar nu ik bij jullie onder behandeling ben, ben ik binnen drie maanden bijna pijnvrij in mijn duim en slik ik geen medicatie meer. Veel activiteiten waren pijnlijk, zelfs het vasthouden van een theekopje, maar nu kan ik bijna weer alles zelfstandig uitvoeren.’

‘Ik kon maandenlang mijn grote hobby; schilderen niet uitvoeren, omdat ik zo’n pijnklachten had in mijn duim, maar nu kan ik het schilderen op een aangepaste manier weer uitvoeren. Dat maakt mij gelukkig.’

Tijdens de behandeling voert de patiënt zijn of haar dagelijkse activiteiten uit. Dit wordt zoveel mogelijk in de context van de patiënt nagebootst.